Mark Bush, paleoekolog z Florida Institute of Technology, zwraca uwagę, że wystarczy stosunkowo nieznaczny spadek poziomu wody w jeziorze Titicaca, żeby Desaguadero w ogóle przestała płynąć. Zdarzało się to już zresztą trzykrotnie, tyle że dawno temu. – Altiplano jest niezwykle wrażliwa na parowanie – twierdzi Bush.
Rzeki i jeziora są trwałym i charakterystycznym elementem krajobrazu Polski. Nad Wartą i Wisłą kształtowało się polskie państwo, powstawały grody i trakty. Rzeki i jeziora w dawnych czasach stanowiły ważny element systemu obronnego. W albumie udokumentowano najważniejsze i najbardziej osobliwe Polskie rzeki i jeziora, a kilkadziesiąt przedstawiono na szczegółowych mapach. Przepiękne zdjęcia oddają ich unikalny charakter i klimat. Autor: opracowanie zbiorowe Wydawnictwo: Dragon Ilość stron: 448 Oprawa: twarda Format: x cm EAN: 9788381722568
Woda jest głównym źródłem życia na naszej planecie i musimy kochać ją we wszystkich jej formach, od rzek i jezior po oceany i morza, ponieważ od niej zależy przetrwanie wszystkich form życia. Mam nadzieję, że dzięki tym informacjom można dowiedzieć się więcej o największych rzekach świata i ich charakterystyce.
Podczas pracy z tym materiałem dzieci mogą wykonać szereg zajęć, zarówno plastycznych, sensorycznych oraz edukacyjnych m. in. takich jak: wyklejanie ciastoliną na powierzchni maty konkretnych zagadnień tematycznych: największych pasm górskich, pustyń, powierzchni leśnych, rzek, wulkanów, enklaw występowania danego gatunku zajęcia sensoryczne: układanie na mapie masy solnej, trawy, liści, kwiatów, piasku, kamieni, błota... zaznaczanie położenia miast i państw tworzenie własnej legendy i notatek do mapy, do których można zawsze zajrzeć i powtórzyć aktywność aktywności z flagami porównywanie położenia poszczególnych krajów badania statystyczne (przemysł, zaludnienie, waluty świata, zaznaczanie państw z niedoborem wody) podejmowanie przeróżnych projektów badawczych dotyczących konkretnych miejsc planowane tras podróży (przyklejanie włóczki, zaznaczanie konkretnych miast) wszelka praca z figurkami zwierząt, symbolami narodowymi, potrawami, miejscami, kartami trójdzielnymi, zdjęciami, schematami Tworząc nasze maty stawiamy duży nacisk na ich wielowariantowość, możliwość wykorzystania na wiele sposobów: tworzenia ciekawych lekcji połączonych z zajęciami plastycznymi, stymulowaniem sensoryki, rozbudzaniem wrażliwości, wyobraźni oraz ćwiczeniami motoryki małej i dużej. Naszym priorytetem jest bezpieczeństwo - dlatego używamy farb lateksowych mających certyfikat i atesty. Są rekomendowane do pracy z dziećmi. Ze względu na charakter i rodzaj zadruku zaleca się delikatne przemywanie maty zaraz po skończonej pracy. Mata nie lubi mas sensorycznych z duża ilością niezwiązanego oleju, farb i plasteliny. Maty pakowane są w tubę, która jest wliczona w cenę wysyłki. Nasze maty oparte są o bezpieczne farby lateksowe firmy HP. Maty pakowane są w tubę, która jest wliczona w cenę wysyłki. Indeks
Atlas jezior i rzek powiatu człuchowskiego by Karol Dziemiańczyk, 2020, Print Vision edition, in Polish
Powierzchniowymi wodami stojącymi, które nie są jednocześnie morzami, są jeziora. Mają nie tylko duże znaczenie krajobrazowe i biologiczne, ale coraz częściej wykorzystuje się je w gospodarce. Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów) Hydrosfera IV Jeziora na Ziemi Dział hydrologii zajmujący się jeziorami to limnologia. Jeziorem nazywamy naturalny lub sztucznie utworzony zbiornik (zagłębienie terenu zwane także misą jeziora) – wypełnione wodą. Tym co odróżnia jeziora od mórz jest brak połączenia i wymiany wód z Wszechoceanem (czy to bezpośrednio czy z pośrednictwem innego morza). Niektóre bardzo duże jeziora (np. Morza Martwe, Morza Aralskie, Morze Kaspijskie) nazywamy morzami, choć w rzeczywistości są one jeziorami. Liczba jezior na świecie mierzona jest w milionach, a ich łączna powierzchnia to około 2,5 mln km², co stanowi 1,7% powierzchni lądów. Rozmieszczenie jezior jest nierównomierne, ponieważ czas ich życia jest przeważnie krótki. Jeziora występują na wszystkich kontynentach, nawet na Antarktydzie (niezamarznięte). Szczególna koncentracja jezior dotyczy obszarów oddziaływania lądolodów i lodowców górskich. Stąd w północnej Europie, północnej Azji i północnej Ameryce Północnej występują liczne zbiorniki tego typu, podobnie w południowej części Ameryki Południowej (Patagonia). Obszar zasobny w jeziora (i rozmaite formy terenu) związane z ostatnim zlodowaceniem nazywamy pojezierzem. Najwięcej (60% wszystkich) jezior znajduje się w Kanadzie. Ciekawym, a nieznanym powszechnie faktem jest, że jeziora istnieją krótko. W wyniku pojawiania się w nich życia, stopniowo zarastają i zanikają. 1. Typy genetyczne jezior Najważniejszą klasyfikacją jezior, jest ich podział ze względu na sposób powstania (pochodzenie misy jeziora). Źródło: Opracowanie własne, grafiki: @1536453579693/An-aerial-photograph-of-Lake-Bosumtwi-from-the-s Źródło: Opracowanie własne, grafiki: @1458163049280/Elevation-map-of-East-Africa-with-bathymetries-of-Lake- Źródło: Opracowanie własne, grafiki: @1536500095160/Bathymetric-map-of-Lago-Albano-showing-core-locations Źródło: Opracowanie własne, grafiki: Źródło: Opracowanie własne, grafiki: Źródło: Opracowanie własne, grafiki: @1473688035474/Bathymetry-of-the-Prosce-lake-left-and-the-Kozjak-la Źródło: Opracowanie własne, grafiki: Źródło: Opracowanie własne, grafiki: Źródło: Opracowanie własne, grafiki: Innymi, mniej istotnymi typami są: Eoliczne (wydmowe) – niewielkie i płytkie, powstają w w zagłębieniu między wydmami śródlądowymi po wywianiu materiału skalnego np. Teke w Kazachstanie. Bagienne – niewielkie, powstają w zagłębieniu o utrudnionym odpływie, silnie zarastające, zwykle tak małe, że nienazwane. Osuwiskowe – niewielkie o zróżnicowanym kształcie i głębokości, powstają po odcięciu doliny przez obrywy lub osuwiska skalne np. Jeziorka Duszatyńskie w Polsce. Maary – podtyp jezior wulkanicznych powstały w lejkowatym zagłębieniu po dawnym wulkanie eksplozywnym otoczonym przez wał tufowy np. Laach Mar w Niemczech. Biogeniczne – powstają w skutek zatamowania biegu rzeki przez tamę zbudowaną przez bobry, są niewielkie płytkie i mają zróżnicowany kształt, z reguły nie mają nazw. Lagunowe – podobne do przybrzeżnych, ale mają co najmniej tymczasowe połączenia z morzami, płytkie przybrzeżne zbiorniki najczęściej równoległe do brzegu np. Lagoa dos Patos w Brazylii. Limanowe – w przeciwieństwie do lagunowych i przybrzeżnych, często ustawione są poprzecznie do linii brzegowej. Limanem jest zbiornik odcinka ujściowego cieku, któremu piaszczysty wał odciął lub poważnie ograniczył ujście do morza. Np. Tiligulski Liman. Podlodowcowe – szczególny typ jezior występujący na obszarach polarnych, głównie na Antarktydzie, głęboko pod powierzchnią lądolodu. Mimo ujemnych temperatur są to jeziora niezamarzające, ze względu na wysokie ciśnienie. Np. Wostok na Antarktydzie. Antropogeniczne – jezioro sztucznie stworzone przez człowieka, jeziora tego typu cechuje olbrzymie zróżnicowanie. Może mieć charakter zbiornika zaporowego z wybudowaną tamą, sztucznie wykopanego zbiornika retencyjnego lub wypełnienia wodą dawnego terenu pokopalnianego. Zbiorniki zaporowe mają najbardziej nieregularny kształt i wypełniają koryto rzeki. Dobrymi przykładami są: Mead na rzece Kolorado (Zapora Hoovera), jezioro Nasera na Nilu, Kariba na Zambezi czy Jezioro Solińskie na Sanie. Zbiorniki retencyjne w zależności od sposobu ich utworzenia, mają mniej lub bardziej regularny charakter (mogą wykorzystywać naturalne lub sztuczne zagłębienia terenu). Zbiorniki zaporowe i retencyjne cechują też duże wahania wysokości poziomu wody. Zbiorniki pokopalniane najczęściej mają czworokątny lub kolisty kształt oraz są względnie głębokie. Wiele znanych, dużych jeziorach jest w istocie jeziorami poligenetycznymi tzn. takimi, które mają co najmniej dwa główne czynniki, które wpłynęły na ukształtowanie ich misy. Są to np: Jezioro (Morze) Kaspijskie – reliktowo-tektoniczne Bajkał – tektoniczno-reliktowe Czad – tektoniczno-eoliczne Michigan, Huron, Erie, Górne i inne jeziora systemu Wielkich Jezior oraz sąsiadujące jeziora Ameryki Północnej – tektoniczno-polodowcowe Morskie Oko – polodowcowe typu cyrkowo (karowo)-morenowego Maracaibo – tektoniczno-lagunowe, w rzeczywistości zatoka morska Titicaca – tektoniczno-reliktowe 2. Inne podziały jezior Istnieje szereg innych niż według typu genetycznego, podziałów jezior ze względu na różne czynniki. 1) Podział jezior ze względu na zasilanie Jeziora stałe – wypełnione wodą przez cały rok Jeziora okresowe – wypełnione wodą przez część roku np. w porze deszczowej Jeziora epizodyczne – niezwykle rzadkie, pojawiające się tylko po gwałtownych opadach 2) Podział jezior ze względu na ruch wody Jeziora ze względu na ruch wody Źródło: Opracowanie własne – Dominika Szymczak Jeziora odpływowe – są źródłami rzek – nic do nich nie wpływa, ale wypływają z nich cieki wodne. Jeziora przepływowe – z jednej strony wpływają do nich cieki (zasilanie jeziora), a z drugiej cieki z nich wypływają. Jeziora bezodpływowe – to jezioro z którego nie wypływa żaden ciek, ale mogą (lecz nie muszą) wpływać do niego cieki i zasilać je (taki podtyp czasami nazywa się jeziorem dopływowym). 3) Podział jezior ze względu na zasolenie Jeziora słodkie – całkowicie pozbawione zasolenia (<0,5 g/l soli) – większość jezior na Ziemi, zwłaszcza z dala od linii brzegowej. Jeziora słonawe – jeziora o niewielkim zasoleniu (zwykle do kilku promili) – należą do nich min. niektóre jeziora przybrzeżne, limanowe i lagunowe. Jeziora słone – cechują się dużym zasoleniem, sięgającym kilkudziesięciu promili – co odpowiada poziomu zasolenia mórz i oceanów. Są to najczęściej zbiorniki reliktowe będące w przeszłości częścią dużych mórz, ale też niektóre jeziora przybrzeżne, lagunowe i limanowe. 4) Podział jezior ze względu na rozwój życia biologicznego Jeziora oligotroficzne – to początkowy etap życia jeziora, który cechuje zbiorniki pozbawione lub ubogie w substancje odżywcze. Najczęściej zimne i dobrze natlenione. Kolor wody jest zbliżony do niebieskiego. Życie w jeziorze ubogie. W przeszłości większość jezior, obecnie głównie zbiorniki wysokogórskie. Doskonałym przykładem jeziora oligotroficznego jest jezioro cyrkowe (np. Zadni Staw Polski) Źródło: Jezioro eutroficzne – środkowy etap życia jeziora, który cechuje zbiorniki o dużej zawartości substancji odżywczych. Umożliwia to rozwój glonów i roślin wodnych. Są znacznie mniej przezroczyste i mają zielony lub żółto-zielony kolor. Przy dnie brak tlenu. Jezioro tętni życiem. Większość jezior, zwłaszcza w Polsce. Jeziorami eutroficznymi jest większość jezior nizin (np. Jezioro Olbrachta) Źródło: Jeziora dystroficzne – końcowy etap życia jeziora, który cechuje zbiorniki silnie zakwaszone i niemal pozbawione tlenu. Są płytkie i szybo zarastają otaczającą roślinnością, ale fauna wymiera. Woda ma kolor brązowy. Jeziora obszarów leśnych. Jeziora w stanie zaniku i częściowo zarośnięte to jeziora dystroficzne (np. Kilmore Lake w Irlandii) Źródło: Proces rozwoju wzrostu żyzności jeziora i rozwoju życia biologicznego w jeziorze nazywamy eutrofizacją. Do tego procesu silnie przyczynia się także człowiek, zanieczyszczając środowisko nawozami sztucznymi oraz odpadami. 5) Podział jezior ze względu na temperaturę wody Schemat stratyfikacji termicznej jezior Źródło: Opracowanie własne – Julia Babś. Stratyfikacja termiczna prosta (anotermia) – temperatura wody jest najwyższa u lustra jeziora (warstwa najcieplejsza – epilimnion), a wraz z głębokością spada (metalimnion – warstwa gwałtownego spadku temperatury), by przy dnie osiągnąć stałą temperaturę (hipolimnion – warstwa o stałej temperaturze 4-6°C). Obejmuje jeziora strefy umiarkowanej latem oraz przez cały rok jeziora subtropikalne (podzwrotnikowe) i tropikalne (międzyzwrotnikowe). Stratyfikacja termiczna odwrócona (katotermia) – tafla lustra jeziora zamarza, a bezpośrednio pod lodem temperatura jest najniższa (nieznacznie powyżej 0°C). Wraz z głębokością temperatura rośnie do 4-6°C i jest stała przy dnie. Obejmuje jeziora strefy umiarkowanej zimą oraz przez cały rok jeziora polarne (obszary górskie i podbiegunowe). Stratyfikacja termiczna wyrównana (homotermia) – cała woda w zbiorniku ma podobną temperaturę (4-6°C), a wody z dna i przypowierzchniowe mieszają się ze sobą. Taka sytuacja występuje dwukrotnie w ciągu roku: wiosną oraz jesienią i dotyczy wyłącznie jezior strefy umiarkowanej. 3. Funkcje jezior Niektóre zbiorniki zostały zaadoptowane przez człowieka do pełnienia różnych funkcji. Wykorzystuje się w ten sposób zbiorniki naturalne, a także tworzy w określonych celach zbiorniki sztuczne. Jeziora retencyjne (przeciwpowodziowe) – stanowią tymczasowy magazyn dla nadmiaru wody w rzece i mają zapobiegać powodzi. Mogą być zarówno zbiornikami zaporowymi (tama), jak i sztucznie wykopanymi zbiornikami w okolicach rzek. Wykonując odpowiednie prace ziemne, można do tej funkcji dostosować także naturalnie występujące przy rzekach jeziora. Często po utworzeniu jeziora retencyjnego, wykorzystuje się je także w innych celach. Jeziora energetyczne – służą do produkcji energii elektrycznej. Mogą to być zbiorniki wykorzystywane do chłodzenia reaktorów elektrowni lub też generować prąd bezpośrednio np. wykorzystując spadek terenu między dwoma zbiornikami (elektrownia szczytowo-pompowa), albo z użyciem tamy na rzece (zbiorniki zaporowe). Jezioro Solińskie na rzece San jest jednocześnie największym w Polsce zbiornikiem retencyjnym (zaporowym) i jeziorem energetycznym (elektrownia wodna przepływowa) Źródło: Jeziora transportowe – służą do żeglugi śródlądowej, często stanowią także fragmenty kanałów łączących ze sobą rzeki. Jeziora rekreacyjne – zbiorniki wykorzystywane dla rozwoju sportów wodnych i turystyki oraz wykorzystywane jako kąpieliska. Jezioro Zegrzyńskie pod Warszawą, pierwotnie wybudowane jako zbiornik retencyjny i do celów transportowych, jednak obecnie pełni niemal wyłącznie funkcje rekreacyjne dla mieszkańców Stolicy. zapewnia też część wody dla aglomeracji Warszawy Źródło: Stawy hodowlane – zbiorniki wykorzystywane do sztucznej hodowli ryb i ewentualnie innych organizmów wodnych (akwakultura). Jeziora zaopatrujące w wodę (sanitarne) – stanowią źródło wody do celów pitnych i sanitarnych dla pobliskiej ludności. Jeziora wykorzystywane przemysłowo i rolniczo – zbiorniki, z których woda pozyskiwana jest do produkcji wyrobów przemysłowych (np. napojów, leków) oraz nawadniania pól i pojenia zwierząt gospodarczych. 4. Obszary podmokłe Oprócz jezior na Ziemi występują także obszary gruntów o silnym uwilgotnieniu. Typowe bagno cechuje się dużym uwilgotnieniem i grząskim gruntem. Może być niebezpieczne. Źródło: Bagno – obszar o trwałym uwilgotnieniu (obszar podmokły), porośnięty roślinnością. Obejmują relatywnie duże obszary, bo aż 6% powierzchni lądów. W Polsce pod pojęciem bagna rozumie się wszystkie obszary podmokłe. Mokradło – typ bagna, w którym uwilgotnienie jest zmienne i nie powstaje torf. Torfowisko – typ bagna o silnym i stałym uwilgotnieniu z procesem glebotwórczym prowadzącym do powstawania torfu. Torfowiska dzielą się na wysokie – zasilane opadami atmosferycznymi oraz niskie – zasilane wodami podziemnymi oraz wodami rzeki i jezior otaczających. Trzęsawisko – bagno występujące jako wierzchnia warstwa na płytkim, zarastającym jeziorze przy jego linii brzegowej, mająca charakter unoszącego się na wodzie „kożucha”.
Wyniki monitoringu ichtiofauny rzek w 2022 r. 30 listopada 2022 r. zakończyła się praca "Monitoring i klasyfikacja ichtiofauny śródlądowej według Dyrektywy 2000/60/WE oraz bioty według wymagań Dyrektywy 2013/39/UE w roku 2022" wykonana na zlecenie GIOŚ przez Instytut Rybactwa Śródlądowego. Jak się bada rzeki?
Rzeki zawierają około 2,1 tys. km3 wody. Liczba ta stanowi znikomą część zasobów hydrosfery (0,0001 %). Wody w nich zawarte są jednak najbardziej ruchliwym elementem wodnej sfery Ziemi. Nauka zajmujące się badaniem rzek to potamologia. Rzeka jest to woda, która płynie w stałym korycie pod wpływem siły ciężkości. Wszystkie wody śródlądowe płynące korytem rzecznym nazywane są także ciekami wodnymi. W ciągu roku rzeki odprowadzają ponad 30-krotnie więcej wody, niż niosą jej w danej chwili. Pełna wymiana wód rzecznych następuje średnio co 11 dni. Ważną wartością charakteryzują daną rzekę jest jej odpływ. Jest to ilość wody (mierzona w l, m3 lub km3) odpływająca przez przekrój poprzeczny koryta rzeki u jej ujścia w jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Największym odpływem rocznym odznacza się Amazonka, km3/rok, dla porównania odpływ Wisły wynosi 30 km3/rok. Ilość wody, jaką transportuje rzeka, nazywa się przepływem rzeki. Pojęcie to oznacza całkowitą objętość wody przepływającej w jednostce czasu przez przekrój poprzeczny koryta rzecznego. Przepływ rzeczny liczony jest najczęściej w m3/s. Większość rzek wykazuje wyraźny wzrost przepływu wraz z ich biegiem. Jedynie na obszarach pustynnych i półpustynnych przepływ maleje w dół rzeki na skutek intensywnego parowania, oraz wskutek braku zasilania. Wielkość przepływu zmienia się w zależności od czynników klimatycznych. Średni przepływ Wisły wynosi 1080 m3/s. W miejscu pomiaru, (najczęściej w pobliżu ujścia) w czasie jednej sekundy średnio przez Wisłę przepływa 1080m3 wody. Największym średnim ( oraz maksymalnym ( odznacza się Amazonka. W zależności od wielkości opadów atmosferycznych, oraz ich zmian w ciągu roku można wyróżnić rzeki stałe, w których woda płynie korytem rzecznym w sposób nieprzerwany. Rzeki tego typu występują w klimatach wilgotnych, gdzie opady są przewyższają parowanie. Rzeką stałą jest np. Wisła. Rzeki mogą być zasilane spływającymi powierzchniowo wodami opadowymi, wodami roztopowymi, pochodzącymi z topnienia śniegu lub lodowców, wodami jezior oraz wodami podziemnymi. Gdy odpływ wód w rzekach przewyższa zasilanie, rzeki zanikają nigdy nie docierając do ujścia. W klimacie zwrotnikowym występują rzeki okresowe, które prowadzą wodę jedynie w pewnym okresie czasu np. w porze deszczowej. Przykładem rzeki tego typu może być np. Murray w Australii. W rzekach okresowych dominuje odpływ powierzchniowy. Zasilane są one także przez płytkie wody podziemne. W skrajnie suchych strefach klimatycznych mamy do czynienia z rzekami epizodycznymi (efemerycznymi), które występują jedynie po intensywnych opadach. Płyną one korytami, w których przez dłuższy czas nie występuje woda. Rzeki epizodyczne płyną w nieregularnych odstępach czasu, nawet co kilka, kilkanaście lat, i występują głównie na pustyniach. Ich suche doliny nazywane są wadi, bądź ued. Doliny te charakteryzują się stromymi zboczami i płaskim dnem. Wypełnione są one osadami gruzowo- piaszczystymi. Przykładami dolin rzek efemerycznych mogą być Wadi Saura w Algierii, czy Wadi Huwar w Sudanie. Rzeki te zasilane są jedynie powierzchniowo. Oprócz warunków klimatycznych dużą rolę w zasilaniu rzek odgrywa rzeźba terenu, budowa geologiczna podłoża, a także roślinność. Czynniki te wpływają na rozmiary spływu powierzchniowego a także na zasilanie podziemne. Spływ powierzchniowy jest tym intensywniejszy, im większe jest nachylenie terenu, a podłoże mniej przepuszczalne. Rzeka uchodząca wraz z dopływami do morza, lub kończąca swój bieg na obszarze bezodpływowym tworzy system rzeczny. Systemy rzeczne kształtują się w zależności od rozmiarów lądów, ukształtowania powierzchni, budowy geologicznej oraz klimatu. Największy system rzeczny tworzy rzeka Amazonka dzięki położeniu w wilgotnej strefie klimatycznej i ukształtowaniu powierzchni dorzecza, które zajmuje ok. 7 min km2, w większości nizinnej niecki geologicznej. Rzeka ta posiada liczne dopływy w całym swym biegu, w tym kilkanaście powyżej 1000 km długości. Amazonka jest także najdłuższą rzeką na świecie. Jej źródła położone są w Andach na wysokości m Tworzy ona też największą deltę (ujście rzeki w postaci kilku odnóg) świata a powierzchni ponad 100 tys. km2. Szerokość rzeki przy ujściu wynosi prawie 15 km. Amazonka, wpływając do Oceanu Atlantyckiego wysładza jego wody w odległości 400 km od brzegu. Amazonka jest także główną drogą komunikacyjną na obszarach jej występowania. Wody śródlądowe łączą się we wspomniane systemy, które obejmują obszary zwane dorzeczami, bądź zlewiskami. Obszar, z którego wody spływają do jednej rzeki głównej to dorzecze. Dorzecza wszystkich rzek uchodzące do jednego morza, bądź oceanu tworzą zlewisko tego morza. Większość obszaru Polski znajduje się w zlewisku Bałtyku (99,7 %). Niewielka część rzek Polski uchodzi do zlewiska Morza Północnego (0,1 %) i Morza Czarnego (0,2 %). Poszczególne dorzecza i zlewiska rozdziela granica określana jako dział wodny. Jego granica przebiegają zwykle wzdłuż największych wzniesień okalających dorzecze. Działy wodne naruszane zostają przez zjawisko bifurkacji. (łac. bis- podwójnie, furca- widły, rozwidlenie). Bifurkacja to rozwidlenie rzeki na dwa lub więcej ramion, które następnie płyną do dwóch różnych dorzeczy. Jest to stosunkowo rzadko spotykane zjawisko, które spotykamy na rzekach o łagodnym nurcie, płynących przez tereny równinne, nierzadko także zabagnione. Przykładem bifurkacji może być polska rzeka Obra przepływająca w pobliżu miejscowości Mosina. W miejscu tym Obra część swych wód oddaje pobliskiej Warcie. Podobne stosunki zachodzą pomiędzy górnym Dunajem a Renem. Ewenementem bifurkacji na większą skalę jest górny odcinek rzeki Orinoko, której część wód odpływa przez rzekę Rio Negro do Amazonki. Często bifurkacja powodowana jest przez kaptaż, czyli przechwycenie przez jedną rzekę wód rzeki innej. Proces ten występuje najczęściej wtedy, gdy jedna z rzek z powodu większego spadku energiczniej wcina się w podłoże. Następuje wtedy przecięcie działu wodnego i wody rzeki kaptowanej przepływają do rzeki kaptującej. Dzięki temu rzeka kaptująca powiększa swoje dorzecze kosztem części dorzecza drugiej rzeki. Rzeki, które wpadają do rzeki głównej to jej dopływy. Podstawowymi czynnikami wpływającymi na poziom wody w rzece są: zasilanie (opadowe, spływowe, czy gruntowe), parowanie (uzależnione od temperatury powietrza i stopnia jego nasycenia parą wodną) odpływ (jest on uwarunkowany spadkiem rzeki, ilością wody płynącej, oraz rodzajem materiału, z którego zbudowane jest koryto). Na Ziemi występują także obszary bezodpływowe czyli takie, z których rzeki nie spływają do mórz i oceanów. Właśnie na takich terenach występują rzeki okresowe i epizodyczne. Obszary te zajmują jedną piątą powierzchni lądowych. Występują zazwyczaj w miejscach, gdzie parowanie przeważa nad opadami i jest większe, od dopływu wód rzecznych. Obszary bezodpływowe obejmują różnej wielkości zagłębienia terenu, niekiedy wypełnione jeziorami, bądź bagnami. Zdarzają się także tereny całkowicie pozbawione sieci rzecznej. Zależność zasilania rzek od warunków klimatycznych powoduje, że ilość wody w rzekach zmienia się w przeciągu roku. Wahania te uwarunkowane są zmianami wartości temperatury powietrza, oraz opadów. Roczne zmiany stanu rzek związanych z zasilaniem określają ustrój rzeki, nazywany także reżimem rzecznym. Ustrój danej rzeki jest to rytm zmienności przepływów spowodowany cyklicznością zjawisk wywołujących te przepływy. Reżimy rzeczne klasyfikuje się na podstawie rodzajów zasilania, oraz liczby okresów wysokich i niskich stanów wody. Ustroje rzeczne można podzielić na kilka rodzajów: ustrój deszczowy oceaniczny strefy umiarkowanej, w którym dzięki obfitemu i równomiernemu w ciągu roku zasilaniu przez deszcze, rzeki prowadzą dużo wody, a ich przepływy są wyrównane. Wysokie stany wód występują tu w rzekach w okresie zimowym. Deszcze padają w klimatach oceanicznych we wszystkich porach roku. Zimą obserwuje się natomiast mniejsze parowanie, dzięki któremu ilość odpływających wód jest wyższa, niż w lecie. Niskie stany wód występują latem, lecz są praktycznie nieodczuwalne. Ustrój ten jest typowy dla rzek Europy Zachodniej, np. Tamizy, Sekwany, Wezery, Loary. ustrój deszczowy śródziemnomorski charakteryzuje się tym, iż najwyższe przepływy występują w zimie, w związku z wysokimi opadami, występującymi w tym okresie. Latem stan wody znacznie się obniża. Mniejsze rzeki posiadające ten ustrój mogą nawet wysychać ze względu na niewielkie ilości opadów i wysokie temperatury. Reżimem deszczowym śródziemnomorskim charakteryzują się np: Tag, Gwadalkiwir, czy Tyber. ustrój deszczowy monsunowy cechuje się dużymi wahaniami stanów wody. Maksimum przepływów przypada na porę letniego monsunu, przynoszącego znaczne ilości opadów. Pod koniec zimy koryta rzek często wysychają. Ustrojem deszczowym monsunowym odznaczają się rzeki Brahmaputra, Ganges, lub Jangcy. ustrój deszczowy równikowy charakteryzuje się tym, iż rzeki niosą przez cały rok ogromne masy wody. W strefie podrównikowej wahania stanów wód są większe. Maksimum przepływów przypada na letnią porę deszczową związaną z zenitalnym górowaniem Słońca, w okresie wiosny i jesieni. Rzeki są wówczas najobficiej zasilane. Takim ustrojem charakteryzują się największe rzeki świata takie jak: Amazonka, Nil, czy Kongo. W nich też koryta rzek odznaczają się największymi szerokościami, które dochodzą nawet do kilkunastu kilometrów. ustrój śnieżny reprezentowany jest przez rzeki Syberii, Europy Wschodniej, oraz Kanady. Rzeki te przez większą część roku są zamarznięte. W czasie wiosennego topnienia pokrywy lodowej i śniegów osiągają najwyższe stany, które znacznie obniżają się latem. Najniższe stany rzek tego ustroju odnotowuje się jesienią i zimą. W ciągu lata rzeki te są zasilane przez deszcze. ustrój lodowcowy posiadają rzeki biorące swój początek w lodowcach. Wahania przepływu związane są głównie z intensywnością topnienia lodowców. Rzeki te biorą swój początek w lodowcach Alp. Najwięcej wody prowadzą one latem, kiedy to topnienie lodowców zachodzi najbardziej intensywnie. Ustrojem lodowcowym charakteryzuje się Ren, czy Rodan w ich górnych biegach. Ustroje rzeczne, w których obserwuje się wysokie stany wód w jednym okresie nazywane są ustrojami prostymi. Istnieją także rzeki, gdzie wezbrania odnotowuje się dwa razy w ciągu roku. W takim przypadku mówimy o ustroju złożonym. Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje ustrojów złożonych: ustrój śnieżno-deszczowy, który charakteryzuje się dwukrotnymi wezbraniami rzek w ciągu roku. Związane są one z porą topnienia śniegu i lodów (wiosna) oraz letnim maksimum opadów. Wyższe stany wód w tym przypadku przypadają na wiosnę. Przykładem rzek o takim ustroju mogą być Wisła, czy Odra. ustrój deszczowo- śnieżny, w którym główne maksimum wód spowodowane jest wiosennymi roztopami, drugie natomiast letnimi opadami. Rzeki Polski zasilane są wodami pochodzącymi z opadów, oraz z topnienia śniegu. Największe zasilanie, a co za tym idzie najwyższe stany wód w polskich rzekach obserwuje się w lecie. Szczególnie silne wezbrania letnie charakterystyczne są dla rzek górskich. Woda z ulewnych deszczy spływa strumieniami do koryt rzecznych, co powoduje wysokie wezbrania rzek. Odpływ podziemny jest wtedy znacznie ograniczony. Woda płynie wówczas z dużą prędkością. Odznacza się ona także dużą siłą niszczącą. W miarę oddalania się od źródeł rzeki wzrasta ilość wody w jej korycie. Zmniejsza się wtedy jej spadek, oraz prędkość przepływu. Dna dolin rzecznych na nizinach są najczęściej szerokie, a ich gleba ma dużą zdolność pochłaniania wody. Z tego powodu może ona ograniczać wysokie wezbrania wód. Przepływy rzek nizinnych są stabilne, lecz ich wezbrania są długotrwałe. Ilość opadów na obszarach nizinnych jest znacznie mniejsza niż w górach. W Polsce szczególnie wysokie stany wody odnotowuje się na nizinach, kiedy śnieg topnieje równocześnie na dużych powierzchniach. Gwałtowne odwilże mogą powodować powodzie w tych rejonach. Przyczyną wezbrań mogą być także wiatry wiejące z północy na polskim wybrzeżu. Powodują one spiętrzenie wód morskich, oraz rzecznych przy ujściach rzek. Wysokie stany wody w rzece mogą być także spowodowane topnieniem i spływaniem pokrywy lodowej. Przemieszcza się ona częściej na południu Polski w górnych biegach rzek. Jest to spowodowane warunkami klimatycznymi. Lód nie może spłynąć swobodnie, więc często tworzy zatory na rzekach, co jest przyczyną gwałtownych wezbrań. Na skutek długotrwałego braku opadów występują niżówki czyli niskie stany wód. Rzeki zasilane są wtedy jedynie przez wody podziemne. W Polsce zjawiska takie występują zwykle w jesieni, oraz w zimie, kiedy obserwujemy najniższe średnie sumy opadów. Rzeki Polski charakteryzują się ustrojem śnieżno- deszczowym. Skutkom wysokich stanów wód i powodziom można zapobiec budując na rzekach zbiorniki retencyjne, które zatrzymują w razie potrzeby nadmiar wody. Na rzece buduje się wówczas zaporę wodną, która ogranicza jej przepływ. Zbiorniki te prócz funkcji przeciwpowodziowej mogą także pełnić szereg innych, np. energetyczną, czy turystyczną. Zbiorniki retencyjne budowane są przeważnie w górnych biegach rzek, gdzie przeważa zasilanie deszczowe. W Polsce funkcję retencyjną a zarazem przeciwpowodziową pełnią zbiorniki: Czorsztyński, Soliński, czy Dobczycki.
Afryka mapa fizyczna 1. 23 terms. szymcio. Geografia Azja rzeki i jeziora. 21 terms. piotr2445. góry Afryki. 9 terms. AgataWi. Sets found in the same folder. jeziora
W koszyku: nie ma żadnych produktów... .......................................... Płatne przelewem- Poczta Polska* 7,50 zł W przypadku chęci odbioru paczki w paczkomacie prosimy o wybranie "poczty" i jednocześnie podanie kodu paczkomatu w uwagach do zamówienia - kurier InPost/DPD 15,00 zł- paczka zagraniczna złPaczka pobraniowa - Poczta Polska* 13,00 zł- kurier InPost/DPD 18,00 zł Przesyłka gratis**- przedpłata >120 zł - pobranie >250 zł * Doręczenie od momentu wysyłki do 48h Nasze konto w mBank: 07114020040000350244616920 -------------------------Aktualnie w ofercie ponad 13 000 produktów------------------------- Sprzedajemy od -------------------------
. 132 412 281 790 706 305 391 653
mapa jezior i rzek świata
